MGA MANGGAGAWANG TSINO SA IBAYONG DAGAT

Naisalin ng dalubhasang tagasalin na si Joaquin Sy mula wikang Tsino tungong wikang Filipino ang nobela ng manunulat na si Bai Ren ang kanyang akdang "Nanyang Liulang'ger" na nalimbag sa Hongkong at may pamagat na "Nanyang Piaoluigi" nang ilimbag ng Huacheng Publishing House ng Guandong para sa Mainland iminungkahi ng editor na ganito nga ang pamagat. Mababasa ang nobelang ito na nilapatan ng salin na "Lagalag sa Nanyang" ni Joaquin Sy.Inilimbag ng UP Press noong 2007.

Sa nobelang ito'y nalimbag ang dinanas ng mga "Huangke" o tawag ng mga Tsino sa kababayang naghahanapbuhay sa ibayong dagat."Huaquiao" naman ang Tsinong nasa ibayong dagat o "Hwakiao" sa Hokkien.batay na rin sa nagsalin ng akda.

Ito ang unang nobelang Tsino na nabasa ko, na kung hindi naisalin sa wikang Filipino ay di ko mauunawaan ang hirap na dinanas ng mga manggagawang Tsino mula pa noon.

Ang kabanatang "Mga Kuwento ng Matandang Huaquiao" ay makabuluhan paglalarawan ng naganap noon sa mga inaliping Tsino. Sa pagtatagpo sa kamarote ng pangunahing tauhan na si A Song,ang lagalag at matandang Bat Sithong ay naging mabisang lunsaran ng paghabi ng kuwento ng matandang Huaquiao.Ganito ang mahapding paglalarawan: "Ang mga sampang sinagsakyan ng maggagawang Tsino ay walang pinagkaiba sa mga sampang pinagsasakyan ng mga baboy.Patong-patong,dikit-dikit sila sa kamarote.Madalas ikinakadena ang mga manggagawang Tsino ang hindi makataong trato.Nag-alsa sila pagdating ng sampan sa Singapore.Pinatay nila ang mga dayuhan at inihagis sa dagat."

Ipinagpatuloy ni Bat Sithong ang kuwento kay A Song,"Lalong masaklap ang sinapit ng mga dinala sa Peru.Mas masuwerte ang mga dinala sa plantasyon.Hindi pa sumisikat ang araw ay umpisa na ng trabaho.Madilim na kung matapos.Sa gabi'y siksikan sa maliliit na tulugan;may kandado ang pinto.hindi sila makalalabas para umihi at dumumi,kaya't nakukulong ang baho sa silid.Masahol pa sa bilangguan.Lalo kawawa ang dinala sa isang isla para mangolekta ng tae ng ibon.Napakainit pero mamasa-masa ang klima roon. Umaalingasaw ang paligid.bawat manggagawa'y kailangang makakolekta ng sandaang kariton kada araw.Kay sama ng pagkain at hindi sila makainom ng malinis na tubig.Wala ring gulay kaya't maraming naiimpeksyon at namamaga ang mga binti at hita.Pero ang mga nagkakasakit ay hindi makapagpapahinga.kailangang lumuhod sila sa tumpok ng tae ng ibon alisin ang nakahalong bato.Matigil lang nang kaunti'y nilalatigo ng kapatas.Tumalon at nagpakamatay sa dagat ang hindi nakatiis sa labis na hirap.Pero hindi madali ang maging ang pagkitil sa sariling buhay.Nagtalaga ng mga amo sa mga bantay sa tabing-dagat.Kailangang pigain nila ang kahuli-hulihang patak ng dugo at pawis ng mga manggagawang Tsino."

Nagpatuloy si Bat Sithong sa pagkukuwento kay A Song."Ngunit hindi nasayang ang pagbubo ng dugo ng mga manggagawang Tsino.Niyanig ng paulit-ulit na pag-aalsa nila sa trono ng mga kolonyalista sa kanluran.Napilitan ang mga ito na itigil na ang bentahan ng "tiya" (tawag sa Tsinong "contract worker;" baboy ang literal na kahulugan) at baguhin ang kalagayan ng mga manggawang Tsino."

"Ngayo'y alam ng lahat kung gaano kayaman at kaunlad ang Amerika,Canada at Australia.Pero ilan ang nakakaalam sa naging ambag ng mga manggagawang Tsino sa mga bansang ito.Malaki ang naitulong sa pag-unlad ng Amerika ang daang-bakal na nag-uugnay sa silangan at kanluran.Mahigit sampung libong manggagawang Tsino ang nagtrabaho sa loob ng pitong taon para magawa ang pinakamahirap gawing bahagi ng daang-bakal na ito.Ilampung manggagawang Tsino rin ang gumawa ng daang-bakal na nag-uugnay sa iba't ibang bahagi ng Canada.Maraming manggagawang Tsino ang namatay dahil sa kakarampot na suweldo at kay hirap at kay bigat ng trabaho."

Naglaman ng mapait na karanasan ng mga manggagawang Tsino sa kabanatang sinipi ko, sa nobelang "Lagalag sa Nanyang" ni Bai ren at ito ang mensahe ng may akda sa kanyang EPILOGO sa nobela;

"Sa kasalukuyan tunay ngang may mga manggagawang Tsino sa ibayong dagat,ngunit kaamihansa kanila'y kailangang magtrabaho para kumain.Iba-iba man ang kanilang kapaligiran at kalagayan sa buhay,pare-pareho silang nakikipanirahan sa ibang bayan.kung kaya naman nabuo sa kanilang magkakatulad na damdamin,at iyo'y dili't iba ang pangungulila at pagmamahal sa Inang Bayan."

Ayon sa tala ng awtor inumpisahang isulat ang nobela sa Beijing sa tag-init noong 1979 at natapos sulatin sa Hongkong sa tagsibol ng 1982.